Miejsca pamięci » Powstanie Warszawskie »

Wilanowska 12

Budynek Wilanowska 12 widziany od strony nieparzystej ulicy, po prawej widoczna kamienica Wilanowska 8. (Foto: Archiwum Państwowe m.st. Warszawy)

Ulica Wilanowska 12 – tam przeniesiono sanitariat Batalionu po wycofaniu się z Okręgu 2. Znajdowali się tam dr. „Maks”, „Akne” oraz 23 lżej rannych żołnierzy. Po nocy 18/19 września okazało się, że sąsiadujące z nimi budynki są zajęte przez Niemców. Ponieważ wycofanie się było zbyt ryzykowne, postanowiono bronić się do nocy, a następnie opuścić budynek. […]

Kamienica na Wilanowskiej

Budynek kamienicy Wilanowska 5 od strony zachodniej. W tle widoczna Wilanowska 1, do której wycofali się nocą z 19 na 20 września ocaleni żołnierze „Parasola” i sanitariat ze Zbigniewem Dworakiem ps. „Dr Maks”. (Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Kamienica ul.Wilanowska 5 – po utracie budynku Okrąg 2, 18 września wycofano tu kwatermistrzostwo „Parasola”. Wycofała się tu także większość żołnierzy II. plutonu i część I. plutonu. Z tego budynku następowała ewakuacja żołnierzy Zgrupowania „Radosław” – osłaniany przez „Parasol” właz znajdował się na ulicy Solec. Budynku broniono do dnia 20 września, kiedy Niemcy przeprowadzili silny […]

Róg Wareckiej i Nowego Światu

Wychodzenie powstańców ze Starówki z kanału na ul. Wareckiej, obsługa włazu wyciąga rannego powstańca. Również większą część rannych z „Parasola” udało się ewakuować w dwóch grupach tą drogą do Śródmieścia, jedną z nich dowodził Stanisław Jastrzębski ps. „Kopeć”. (Foto: Muzeum Powstania Warszawskiego)

Właz kanałowy, skrzyżowanie ulic Wareckiej i Nowego Światu, przy kamienicy Mikulskiego (Nowy Świat 53, Warecka 2/8). Tym włazem kończył się kanał ewakuacyjny (główny) podczas ewakuacji ze Starówki do Śródmieścia. Trasa wiodła z Pl. Krasińskich pod ul. Miodową, Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat.   Sanitariuszki i ranny powstaniec z „Parasola” po wyjściu z kanałów na ul. […]

Właz w Alejach Ujazdowskich

Powstańcy z Mokotowa wychodzą z kanału przez właz w Al.Ujazdowskich przy ul.Wilczej. W tle widoczna kamienica Al. Ujazdowskie 34.

Właz kanałowy (Al. Ujazdowskie/ul. Wilcza) miejsce wyjścia plutonu „Parasol” z kanałów na Śródmieściu. Trasa z Mokotowa z ul. Szustra (opcjonalnie Wiktorskiej) pod Al. Puławską, Szucha i Al. Ujazdowskimi. Do kanałów zeszła grupa 32 żołnierzy, dwóch z nich do Śródmieścia nigdy nie dotarło. Byli to Jerzy NN ps. „Buks” oraz Janusz Werner ps. „Fabian”, którzy wyszli […]

Solec 20

Ulica Solec przy Rzeźni Miejskiej - widok w kierunku północnym z oficyn budynku Solec 20b. Na pierwszym planie widoczne ogródki działkowe, które były celem nocnych wypraw „Parasolarzy” i Niemców, poszukujących warzyw. Często wyprawy te kończyły się wymianą ognia pomiędzy patrolami. Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego.

Budynek ul. Solec 20 – obsadzony 7 września po zajęciu budynku PKO przez część II plutonu kompanii „Parasol”. Pierwsze ataki niemieckie nastąpiły 11 września 1944 r. Najbardziej wyczerpująca obrona trwała w nocy z 13 na 14 września – podczas całkowicie ciemnej nocy Niemcy prowadzili działania zaczepne (krótkie serie, rzuty granatem). Wskutek opanowania przez Niemców sąsiedniego […]

Pałacyk Michlera na Woli

Budynek Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych pod firmą „Józef Franaszek” tzw. fabryki Franaszka ul. Wolska 41. Kompleks fabryczny stanowił przeciwległa stronę ulicy Wolskiej, stojąc naprzeciw Pałacyku Michla. Fotografia ze zbiorów Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy.

Pałacyk Karola Michlera (właściwie kompleks tzw. młynów Michlera) ul. Wolska 40. Miejsce ciężkich walk prowadzonych przez pododdziały 1. kompanii „Parasola” w obronie ul. Wolskiej (tzw. arterii wolskiej) 5 sierpnia 1944 r. 3 sierpnia grupa żołnierzy z 1. kompanii dowodzona przez sierż. pchor. Janusza Brochwicz  – Lewińskiego ps. „Gryf” obsadziła Pałacyk Michlera, zajmując pozycję na przedpolu […]

Pałac Krasińskich

Widok z wieży kościoła św. Augustyna przy Nowolipkach w kierunku wschodnim, na teren getta między Nowolipkami a Pawią. Tereny na lewo od ogrodu i jego przedpole były rejonem rozmieszczenia placówek „Parasola” w gruzowiskach getta. Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego.

Pałac Krasińskich (Pałac Rzeczypospolitej, Pl. Krasińskich) – po utracie Domu Starców oraz cmentarzy, 9 sierpnia przeniesiono tam kwaterę główną Batalionu (wcześniej służbę sanitarną ). W dniach 9 – 12 sierpnia w Pałacu działało niezależnie od trzech kompanii „Parasola” zaplecze innych oddziałów bojowych. W nocy 12 sierpnia Niemcy dotarli do przedpola Pałacu Krasińskich, dzięki czemu mogli […]

Okrąg 2

Ruiny kamienic przy ulicy Okrąg. Ujęcie od Ludnej. Po prawej narożny budynek przy ul. Czerniakowskiej 200 u zbiegu z Okrąg i Wilanowską. (Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskieg)

Dom mieszkalny pracowników Banku Polskiego ul. Okrąg 2 (róg Wilanowska 26 ) – tutaj ewakuowano „Parasol” po utracie budynku PKO Ludna 9 (Okrąg 7). Przepełniony budynek zacięcie broniono 17 i 18 września, kiedy Niemcy zaatakowali „Goliatem” zwalając całą fasadę. Spowodowało to paniczną ucieczkę ludności cywilnej tam zgromadzonej w dół ulicy Wilanowskiej, a także zdezorganizowało obronę. […]

Konserwatorium Okólnik 1

Ujęcie ul. Ordynackiej w kierunku wschodnim. Na wprost w tle konserwatorium muzyczne u zbiegu z ul. Okólnik, które stało się przejściową kwaterą „Parasola” w czasie pobytu w Śródmieściu. (Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego)

Budynek konserwatorium ul. Okólnik 1 (Śródmieście – Powiśle). Tutaj zostali zakwaterowani żołnierze, dowództwo i sanitariat „Parasola” bezpośrednio po ewakuacji ze Starego Miasta od 1 do 5 września 1944 r. kiedy odeszli na Powiśle Czerniakowskie. Ujęcie ul. Ordynackiej w kierunku wschodnim. Po lewej Dom Miłosierdzia i kaplica sióstr św. Wincentego a Paulo (szarytek) przy Ordynackiej 4 […]

Mireckiego

Ulica Mireckiego, widok od Okopowej w kierunku zachodnim. Po prawej ogrodzenia boiska klubu sportowego SKRA. W tle drzewa na terenie cmentarza ewangelickiego przy ul. Karolkowej. (Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego)

Ulica Mireckiego – podczas walk o Wolę, po wycofaniu z Domu Starców znajdował się tam punkt opatrunkowy (do 6 sierpnia) batalionu. Przejściowo znajdował się tam podczas walk o cmentarze m.in. dowódca kpt. Adam Borys „Pług”. Stanowiła ona jeden z punktów wyjściowych do kontrataku batalionu „Zośka”, w którym odbito cmentarze, a także do kontrataku „Parasola” w […]

Gazownia miejska na Ludnej

Krajobraz po bitwie... pozostałości zabudowy w rejonie ul. Książęcej i Ludnej w 1945 r. (Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego)

Gazownia miejska ul. Ludna 10/12/14/16, zamknięta w 1930 r., częściowo zniszczona w czasie oblężenia w 1939 r. W okresie walk na Powiślu Czerniakowskim w dniach 11 – 13 września I pluton kompanii „Parasol” (dawna 1 i 3 kompania) dowodzony przez ppor. Jerzego Geberta ps. „Lot” walczył na jej terenie o tzw. czerwony domek, a później […]

Budynek PKO Ludna 9

Dom mieszkalny Pocztowej Kasy Oszczędności Ludna 9 widziany od strony wschodniej. Do dziś w budynku od strony ul. Ludnej znajduje się wyraźny ubytek struktury... (Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Budynek PKO ul. Ludna 9 – kwatera Batalionu „Parasol” (razem z sanitariatem i dowództwem) od 5 do 17 września. W tym czasie Batalion dysponował siłą bojową kompanii. Po ataku niemieckim przeprowadzonym od gazowni do budynku PKO wycofano I. pluton. 14 września budynek był wielokrotnie bombardowany w godzinach rannych, po czym nastąpiły dwa ataki. Obydwa odparto […]

Ludna 7

Widok kamienicy Ludna 7. Przestrzeń ulicy od 14 września stała się linią frontu. (Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego m. st. Warszawy)

Ulica Ludna 7 – budynek obsadzony został po zajęciu budynku PKO przez część I. plutonu. W całym dniu 14 września trwała obrona posesji przybierając w nocy formę podobną do obrony Solca 20. W dniu 15 września Niemcy po ostrzale z dział czołgowych (ogień bezpośredni) przystąpili do gwałtownego ataku, wskutek czego „Parasol” utracił posesje 7 i […]

Dom Starców na Żytniej

Widok wejścia do budynku głównego Domu Starców widziany od strony ul. Żytniej. (Fotografia ze zbiorów Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Warszawie)

Dom Starców Zboru Ewangelicko – Augsburskiego ul. Żytnia 36, a także posesja ul. Karolkowa 77 (obecnie ul. Karolkowa 65/67/69). Kompleks tworzyło także szereg innych budynków: dom sierot, przedszkole i żłobek, zakład dla umysłowo niedorozwiniętych oraz obiekty gospodarcze rozlokowane. Był kwaterą główną „Parasola” w dniach 1 – 6 sierpnia 1944 r. Został on zajęty przez żołnierzy […]

Cmentarz ewangelicki

Dwaj nierozpoznani powstańcy z plutonu "Agaton" batalionu "Pięść" palący papierosy przy jednym z grobów na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim. (Fotografia ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego)

Cmentarze ewangelicki i kalwiński przylegały bezpośrednio do Domu Starców. Cmentarz  Ewangelicki został zabezpieczony przez 3. kompanię (obsadzała ona ul. Młynarską), a cmentarz kalwiński przez 1. kompanię (obsadzała część ul. Młynarskiej) oraz 2. (obsadzała ul. Żytnią). Po utracie ul. Wolskiej wyszedł od murów cmentarzy kontratak 3. kompanii w kierunku pozycji niemieckich na ul. Płockiej,Gostyńskiego i Długosza. […]

Bielańska

Budynek kamienicy Bielańska 20 widziana od strony skrzyżowania Długiej z Nalewkami. Widoczne budynki stanowiły ostatnie pozycje które zajął „Parasol” po rozpoczęcia akcji przebijania się do Śródmieścia. (Fotografia ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Przebicie oddziałów Starówki do Śródmieścia zostało wyznaczone na noc 31 sierpnia 1944 r. „Parasol” miał nacierać całością sił wzdłuż nieparzystej strony ul. Długiej, a po przekroczeniu ul. Bielańskiej dalej po osi ulic Przejazd – Leszno – Żabia – Pl. Żelaznej Bramy. Natarcie rozpoczęte o 3.00 ostatecznie utknęło na linii ul. Bielańskiej i z nadejściem świtu […]

Barokowa

Grupa powstańców przy barykadzie zamykającej ul. Barokową

Ulica Barokowa na tej ulicy znajdował się szpitalik powstańczy Barokowa 5, do którego trafiali również żołnierze „Parasola”. Ulica stała się linią frontu w dniach 21 – 22 sierpnia 1944 r. Pod koniec obrony Starówki od 31 sierpnia w tym rejonie zajmowały stanowiska ubezpieczenia wystawione przez grupę z „Parasola”, które chroniły dojście do włazu kanałowego na […]

Archiwum Sądu pl. Krasińskich 3

Sąd Apelacyjny i Archiwum Sądu Najwyższego, Pl. Krasińskich 3, tzw. Pałac Badenich. Po częściowym spaleniu, a potem zbombardowaniu Pałacu Krasińskich znajdowała się tam kwatera batalionu, sanitariat (do 21 sierpnia) i dowództwo „Parasola” od dnia 13 sierpnia aż do momentu opuszczenia Starego Miasta. Broniono go podczas ewakuacji włazem na Placu Krasińskich, mimo podpalenia go przez Niemców […]

AGAD (Archiwum Główne Akt Dawnych) ul. Długa 7

AGAD (Archiwum Główne Akt Dawnych) ul. Długa 7. W okresie Powstania Warszawskiego znajdował się w nim szpital powstańczy, w którym byli również ranni z „Parasola”. Po upadku Starówki oddziały niemieckie bestialsko wymordowały znajdującym się w nich rannych, część paląc żywcem.   Relacja Stanisława Jastrzębskiego ps. „Kopeć”, II pluton, 2. kompania: „W szpitalu na Długiej spotkałem […]